کد مطلب:163 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:313
احـکام ارث
مسأله 2889 ـ كسانی كه به واسطه خویشی ارث می برند سه دسته هستند:
اوّل: پدر و مادر و اولاد میّت می باشند و با نبودن اولاد، اولاد آنها (نوه میت) هر چه پائین روند هر كدام آنان كه به میّت نزدیكتر است ارث می برد و تا یك نفر از این دسته هست دسته دوّم ارث نمی برند.
دوّم: جدّ یعنی پدر بزرگ و پدر او هر چه بالا رود و جدّه یعنی مادر بزرگ و مادر او هر چه بالا رود پدری باشند یا مادری و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ایشان هر كدام آنان كه به میّت نزدیكتر است ارث می برد و تا یك نفر از این دسته هست دسته سوّم ارث نمی برند.
سوّم: عمو و عمه و دائی و خاله هر چه بالا رود و اولاد آنان هر چه پائین روند و تا یك نفر از عموها و عمه ها و دائی ها و خاله های میّت زنده اند، اولاد آنان ارث نمی برند.
مسأله 2890 ـ زن و شوهر به تفصیلی كه بعداً گفته می شود از یكدیگر ارث می برند.
ارث دسته اوّل
مسأله 2891 ـ اگر وارث میت فقط یك نفر از دسته اول باشد مثلا پدر یا مادر یا
[496]
یك پسر یا یك دختر باشد، همه مال میت به او می رسد و اگر چند پسر یا چند دختر باشند، همه مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود، و اگر یك پسر و یك دختر باشد مال را سه قسمت می كنند، دو قسمت را پسر و یك قسمت را دختر می برد و اگر چند پسر و چند دختر باشد، مال را طوری قسمت می كنند كه هر پسر دو برابر دختر ارث ببرد.
مسأله 2892 ـ اگر وارث میت فقط پدر و مادر او باشند، مال سه قسمت می شود، دو قسمت آن را پدر و یك قسمت را مادر می برد ولی اگر میت دو برادر، یا چهار خواهر، یا یك برادر و دو خواهر داشته باشد كه همه آنان پدری باشند یعنی پدر آنان با پدر میت یكی باشد، خواه مادرشان هم با مادر میت یكی باشد یا نه، اگر چه تا میت پدر و مادر دارد این ها ارث نمی برند، امّا به واسطه بودن اینها مادر شش یك مال را می برد و بقیّه را به پدر می دهند.
مسأله 2893 ـ اگر وارث فقط پدر و مادر و یك دختر باشند، چنانچه میت دو برادر یا چهار خواهر یا یك برادر و دو خواهر پدری نداشته باشد، مال را پنج قسمت می كنند. پدر و مادر، هر كدام یك قسمت و دختر سه قسمت آن را می برد و اگر دو برادر یا چهار خواهر یا یك برادر و دو خواهر پدری داشته باشد، مال را شش قسمت می كنند، پدر و مادر، هر كدام یك قسمت و دختر سه قسمت می برد و یك قسمت باقیمانده را چهار قسمت می كنند، یك قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر می دهند، مثلا اگر مال میّت را 24 قسمت كنند 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر می دهند.
مسأله 2894 ـ اگر وارث میت فقط پدر و مادر و یك پسر باشند مال را شش قسمت می كنند، پدر و مادر هر كدام یك قسمت و پسر چهار قسمت آن را می برد و اگر چند پسر یا چند دختر باشند، آن چهار قسمت را به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند و اگر پسر و دختر باشند، آن چهار قسمت را طوری تقسیم می كنند كه هر پسری دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2895 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و یك پسر یا مادر و یك پسر باشند، مال را شش قسمت می كنند. یك قسمت آن را پدر یا مادر و پنج قسمت را پسر می برد.
مسأله 2896 ـ اگر وارث میّت فقط پدر، یا مادر، با پسر و دختر باشد، مال را شش قسمت می كنند، یك قسمت آن را پدر، یا مادر می برد و بقیّه را طوری قسمت
[497]
می كنند كه هر پسری دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2897 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و یك دختر، یا مادر و یك دختر باشد، مال را چهار قسمت می كنند، یك قسمت آن را پدر یا مادر و بقیّه را دختر می برد.
مسأله 2898 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و چند دختر یا مادر و چند دختر باشد، مال را پنج قسمت می كنند، یك قسمت را پدر یا مادر می برد و چهار قسمت را دخترها به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند.
مسأله 2899 ـ اگر میّت اولاد نداشته باشد، نوه پسری او اگر چه دختر باشد، سهم پسر میّت را می برد و نوه دختری او اگر چه پسر باشد سهم دختر میّت را می برد مثلا اگر میت یك پسر از دختر خود و یك دختر از پسرش داشته باشد، مال را سه قسمت می كنند، یك قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر می دهند.
ارث دسته دوّم
مسأله 2900 ـ دسته دوّم از كسانی كه به واسطه خویشی ارث می برند جد یعنی پدر بزرگ و جده یعنی مادر بزرگ و برادر و خواهر میت است و اگر برادر و خواهر نداشته باشد، اولادشان ارث می برند.
مسأله 2901 ـ اگر وارث میت فقط یك برادر، یا یك خواهر باشد همه مال به او می رسد و اگر چند برادر پدر و مادری، یا چند خواهر پدر و مادری باشد مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود و اگر برادر و خواهر پدر و مادری با هم باشند، هر برادری دو برابر خواهر ارث می برد، مثلا اگر دو برادر و یك خواهر پدر و مادری دارد، مال را پنج قسمت می كنند، هر یك از برادرها دو قسمت و خواهر یك قسمت آن را می برد.
مسأله 2902 ـ اگر میت برادر و خواهر پدر و مادری دارد، برادر و خواهر پدری كه از مادر با میّت جدا است ارث نمی برند. و اگر برادر و خواهر پدر و مادری ندارد. چنانچه فقط یك خواهر یا یك برادر پدری داشته باشد همه مال به او می رسد و اگر چند برادر یا چند خواهر پدری داشته باشد، مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدری داشته باشد، هر برادری دو برابر خواهر ارث
[498]
می برد.
مسأله 2903 ـ اگر وارث میت فقط یك خواهر یا یك برادر مادری باشد كه از پدر با میت جدا است، همه مال به او می رسد. و اگر چند برادر مادری یا چند خواهر مادری یا چند برادر و خواهر مادری باشند، مال بطور مساوی بین آنان قسمت می شود.
مسأله 2904 ـ اگر میّت برادر و خواهر پدری و مادری و برادر و خواهر پدری و یك برادر یا یك خواهر مادری داشته باشد، برادر و خواهر پدری ارث نمی برند و مال را شش قسمت می كنند، یك قسمت آن را به برادر یا خواهر مادری و بقیّه را به برادر و خواهر پدر و مادری می دهند و هر برادری دو برابر خواهر می برد.
مسأله 2905 ـ اگر میّت برادر و خواهر پدری و مادری و برادر و خواهر پدری و برادر و خواهر مادری داشته باشد، برادر و خواهر پدری ارث نمی برد و مال را سه قسمت می كنند، یك قسمت آن را برادر و خواهر مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند و بقیّه رابه برادر و خواهر پدر و مادری می دهند و هر برادری دو برابر خواهر ارث می برد.
مسأله 2906 ـ اگر وارث میّت فقط برادر و خواهر پدری و یك برادر مادری یا یك خواهر مادری باشد، مال را شش قسمت می كنند، یك قسمت آن را برادر یا خواهر مادری می برد و بقیه را به برادر و خواهر پدری می دهند و هر برادری دو برابر خواهر می برد.
مسأله 2907 ـ اگر وارث میّت فقط برادر و خواهر پدری و چند برادر و خواهر مادری باشد، مال را سه قسمت می كنند یك قسمت آن را برادر و خواهر مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند و بقیه را به برادر و خواهر پدری می دهند و هر برادری دو برابر خواهر می برد.
مسأله 2908 ـ اگر وارث میّت فقط برادر و خواهر و زن او باشد، زن ارث خود را به تفصیلی كه در مبحث (ارث زن و شوهر) گفته می شود می برد و خواهر و برادر به طوری كه در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را می برند. و نیز اگر زنی بمیرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد، شوهر نصف مال را می برد و خواهر و برادر به طوری كه در مسائل پیش گفته شد ارث خود را می برند.
مسأله 2909 ـ اگر میت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان می دهند و سهم برادر زاده و خواهر زاده مادری به طور مساوی بین آنان
[499]
قسمت می شود و از سهمی كه به برادر زاده و خواهر زاده پدری یا پدر و مادری می رسد هر پسری دو برابر دختر ارث می برد.
مسأله 2910 ـ اگر وارث میت فقط یك جد یا یك جده است، چه پدری باشد یا مادری همه مال به او می رسد و با بودن جد میت پدر جد او ارث نمی برد.
مسأله 2911 ـ اگر وارث میت فقط یك جد یا جده پدری باشد، مال سه قسمت می شود. دو قسمت را جدّ و یك قسمت را جده می برد و اگر جد و جده مادری باشد، مال را به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند.
مسأله 2912 ـ اگر وارث میت فقط یك جد یا جده پدری و یك جد یا جده مادری باشد مال سه قسمت می شود دو قسمت را جد یا جده پدری و یك قسمت را جد یا جده مادری می برد.
مسأله 2913 ـ اگر وارث میت فقط زن و جد و جده پدری و جد و جده مادری او باشد زن ارث خود را به تفصیلی كه گفته می شود می برد و یك قسمت از سه قسمت اصل مال را به جد و جده مادری می دهند كه به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند و بقیه را به جد و جده پدری می دهند و جد دو برابر جده می برد و اگر وارث میت شوهر و جد و جده باشد، شوهر نصف مال را می برد و جد و جده به دستوری كه در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را می برند.
ارث دسته سوم
مسأله 2914 ـ دسته سوّم عمو و عمه و دائی و خاله و اولاد آنان هستند كه اگر از طبقه اوّل و دوم كسی نباشد، اینها ارث می برند.
مسأله 2915 ـ اگر وارث میت فقط یك عمو یا یك عمه است، چه پدر و مادری باشد یعنی با میت از یك پدر و مادر باشد، یا پدری باشد یا مادری همه مال به او می رسد و اگر چند عمو یا چند عمّه باشند و همه پدر و مادری، یا همه پدری باشند، مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود و اگر عمو و عمه هر دو باشند و همه پدر و مادری یا همه پدری باشند عمو دو برابر عمه ارث می برد مثلا اگر وارث میت دو عمو و یك عمه باشند، مال را پنج قسمت می كنند، یك قسمت را به عمه می دهند و چهار
[500]
قسمت را عموها به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند.
مسأله 2916 ـ اگر وارث میت فقط چند عموی مادری یا چند عمّه مادری باشد مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود، ولی اگر فقط چند عمو و عمّه مادری داشته باشد بنابر احتیاط واجب باید با هم صلح كنند.
مسأله 2917 ـ اگر وارث میت عمو و عمه باشد و بعضی پدری و بعضی مادری و بعضی پدر و مادری باشند، عمو و عمه پدری ارث نمی برند، پس اگر میت یك عمو یا یك عمه مادری دارد، مال را شش قسمت می كنند، یك قسمت را به عمو یا عمه مادری و بقیه را به عمو وعمه پدری و مادری می دهند و عموی پدر و مادری دو برابر عمه پدر و مادری ارث می برد و اگر هم عمو و هم عمّه مادری دارد مال را سه قسمت می كنند، دو قسمت را به عمو و عمّه پدر و مادری می دهند و عمو دو برابر عمّه می برد و یك قسمت را به عمو و عمّه مادری می دهند و احتیاط واجب آن است كه در تقسیم با یكدیگر صلح كنند.
مسأله 2918 ـ اگر وارث میت فقط یك دائی یا یك خاله باشد، همه مال به او می رسد و اگر هم دائی و هم خاله باشد و همه پدر و مادری، یا پدری، یا مادری باشند، مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود و احتیاط آن است كه در تقسیم با یكدیگر صلح كنند.
مسأله 2919 ـ اگر وارث میت فقط یك دائی، یا یك خاله مادری و دائی و خاله پدر و مادری و دائی و خاله پدری باشد، دائی و خاله پدری ارث نمی برد، و مال را شش قسم می كنند، یك قسمت را به دائی یا خاله مادری و بقیه را به دائی و خاله پدر و مادری می دهند كه به طور مساوی بین خودشان قسمت كنند.
مسأله 2920 ـ اگر وارث میت فقط دائی و خاله پدری و دائی و خاله مادری و دائی و خاله پدر و مادری باشد، دائی و خاله پدری ارث نمی برد و باید مال را سه قسمت كنند، یك قسمت آنرا دائی و خاله مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت نمایند و بقیه را به دائی و خاله پدر و مادری بدهند كه به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند.
مسأله 2921 ـ اگر وارث میت یك دائی و یا یك خاله و یك عمو یا یك عمه باشد مال را سه قسمت می كنند، یك قسمت را دائی یا خاله و بقیه را عمو یا عمه می برد.
[501]
مسأله 2922 ـ اگر وارث میّت یك دائی یا یك خاله و عمو و عمه باشد چنانچه عمو و عمه پدر و مادری یا پدری باشند، مال را سه قسمت می كنند، یك قسمت را دائی یا خاله می برد و از بقیه دو قسمت به عمو و یك قسمت به عمه می دهند، بنابر این اگر مال را نُه قسمت كنند سه قسمت را به دائی یا خاله و چهار قسمت را به عمو و دو قسمت را به عمه می دهند.
مسأله 2923 ـ اگر وارث میت یك دائی یا یك خاله و یك عمو یا یك عمه مادری و عمو و عمه پدری و مادری یا پدری باشد، مال را سه قسمت می كنند، یك قسمت آن را به دائی یا خاله می دهند و دو قسمت باقیمانده را شش قسمت می كنند، یك قسمت را به عمو یا عمه مادری و بقیه را به عمو و عمه پدر و مادری یا پدری می دهند و عمو دو برابر عمه می برد. بنابر این اگر مال را نُه قسمت كنند، سه قسمت را به دائی یا خاله و یك قسمت را به عمو یا عمه مادری و پنج قسمت دیگر را به عمو و عمه پدر و مادری یا پدری می دهند.
مسأله 2924 ـ اگر وارث میت یك دائی یا یك خاله و عمو و عمه مادری و عمو و عمه پدر و مادری یا پدری باشد، مال را به سه قسمت می كنند یك قسمت را دائی یا خاله می برد و دو قسمت باقیمانده را سه سهم می كنند: یك سهم آن را به عمو و عمه مادری می دهند كه بنابر احتیاط واجب با هم مصالحه می كنند و دو سهم دیگر را بین عمو و عمه پدر و مادری یا پدری قسمت می نمایند و عمو دو برابر عمه می برد، بنابر این مال را نُه قسمت كنند، سه قسمت آن، سهم خاله یا دائی و دو قسمت سهم عمو و عمه مادری و چهار قسمت سهم عمو و عمه پدر و مادری یا یدری می باشد.
مسأله 2925 ـ اگر وارث میت چند دائی و چند خاله باشد كه همه پدر و مادری یا پدری یا مادری باشند و عمو و عمه هم داشته باشد، مال سه سهم می شود، دو سهم آن را به دستوری كه در مسأله پیش گفته شد، عمو و عمه بین خودشان قسمت می كنند و یك سهم آن را دائی ها و خاله ها به طور مساوی بین خودشان قسمت می نمایند.
مسأله 2926 ـ اگر وارث میت دائی یا خاله مادری و چند دائی و خاله پدر و
[502]
مادری یا پدری و عمو و عمه باشد، مال سه سهم می شود، دو سهم آن را به دستوری كه سابقاً گفته شد عمو و عمه بین خودشان قسمت می كنند، پس اگر میت یك دائی یا یك خاله مادری دارد، یك سهم دیگر را شش قسمت می كنند، یك قسمت را به دائی یا خاله مادری می دهند و بقیه را به دائی و خاله پدر و مادری یا پدری می دهند و به طور تساوی قسمت می كنند و اگر چند دائی مادری یا چند خاله مادری یا هم دائی مادری و هم خاله مادری دارد آن یك سهم را سه قسمت می كنند، یك قسمت را دائی ها و خاله ها مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند و بقیه را به دائی و خاله پدر و مادری یا پدری می دهند كه به طور مساوی قسمت كنند.
مسأله 2927 ـ اگر میت عمو و عمه و دائی و خاله نداشته باشد، مقداری كه به عمو و عمه می رسد، به اولاد آنان و مقداری كه به دائی و خاله میرسد، به اولاد آنان داده می شود.
مسأله 2928 ـ اگر وارث میت عمو و عمه و دائی و خاله پدر و عمو و عمه و دائی و خاله مادر او باشند، مال سه سهم می شود، یك سهم آن مال عمو و عمه و دائی و خاله مادر میت است به طور مساوی، ولی احتیاط واجب در عمو و عمه مادری مادر میت آن است كه با هم صلح كنند، و دو سهم دیگر آن را سه قسمت می كنند یك قسمت را دائی و خاله پدر میت به طور مساوی بین خودشان قسمت می نمایند و دو قسمت دیگر آن را به عمو و عمه پدر میت می دهند و عمو دو برابر عمّه می برد.
مسأله 2929 ـ اگر عمو و عمّه و دائی و خاله خود میّت و اولاد آنان و اولاد اولاد آنان نباشند، عمو و عمه و دائی و خاله پدر و مادر میت ارث می برند و اگر اینها نباشند اولادشان ارث می برند و اگر اینها هم نباشند عمو وعمه و دائی و خاله جدّ و جدّه میت و اگر اینها نباشند، اولادشان ارث می برند.
مسأله 2930 ـ اگر میت عموی پدری و پسرعموی پدری و مادری داشته باشد، در صورتی كه وارث دیگری نداشته باشد تمام ارث به پسرعموی پدری و مادری می رسد و عموی پدری ارث نمی برد.
ارث زن و شوهر
مسأله 2931 ـ اگر زنی بمیرد و اولاد نداشته باشد، نصف همه مال او به شوهر او و بقیه به ورثه دیگر می رسد و اگر از آن شوهر یا از شوهر دیگر اولاد داشته باشد، چهار
[503]
یك همه مال را شوهر و بقیّه را ورثه دیگر می برند.
مسأله 2932 ـ اگر مردی بمیرد و اولاد نداشته باشد، چهار یك مال او را زن و بقیه را ورثه دیگر می برند و اگر از آن زن یا از زن دیگر اولاد داشته باشد، هشت یك مال را زن و بقیه را ورثه دیگر می برند، و زن از همه اموال منقول ارث می برد ولی از زمین و قیمت آن ارث نمی برد و نیز از خود هوائی مثل بنا و درخت ارث نمی برد و فقط از قیمت هوائی ارث می برد.
مسأله 2933 ـ اگر زن بخواهد در چیزی كه از آن ارث نمی برد تصرف كند، باید از ورثه دیگر اجازه بگیرد. و نیز ورثه تا سهم زن را نداده اند، نباید در بناء و چیزهایی كه زن از قیمت آنها ارث می برد بدون اجازه او تصرف كنند و چنانچه پیش از دادن سهم زن اینها را بفروشند در صورتی كه زن معامله را اجازه دهد، صحیح و گر نه نسبت به سهم او باطل است.
مسأله 2934 ـ اگر بخواهند بنا و درخت و مانند آن را قیمت نمایند باید حساب كنند كه اگر آنها بدون اجاره در زمین بمانند تا از بین بروند چقدر ارزش دارند و سهم زن را از آن قیمت بدهند.
مسأله 2935 ـ مجرای آب قنات و مانند آن حكم زمین را دارد و آجر و چیزهایی كه در آن به كار رفته است در حكم ساختمان است.
مسأله 2936 ـ اگر میّت بیش از یك زن داشته باشد، چنانچه اولاد نداشته باشد، چهار یك مال، و اگر اولاد داشته باشد، هشت یك مال به شرحی كه گفته شد، به طور مساوی بین زن های دائم او قسمت می شود، اگر چه شوهر با هیچ یك از آنان یا بعض آنان نزدیكی نكرده باشد، ولی اگر در مرضی كه به آن مرض از دنیا رفته زنی را عقد كرده و با او نزدیكی نكرده باشد، آن زن از او ارث نمی برد و حق مهر هم ندارد.
مسأله 2937 ـ اگر زن در حال مرض شوهر كند و به همان مرض بمیرد شوهرش اگر چه با او نزدیكی نكرده باشد، از او ارث می برد.
مسأله 2938 ـ اگر زن را به ترتیبی كه در احكام طلاق گفته شد طلاق رجعی بدهند و در بین عدّه بمیرد، شوهر از او ارث می برد. و نیز اگر شوهر در بین عده زن
[504]
بمیرد، زن از او ارث می برد ولی اگر بعد از گذشتن عدّه رجعی یا در عده طلاق بائن یكی از آنان بمیرد، دیگری از او ارث نمی برد.
مسأله 2939 ـ اگر شوهر در حال مرض عیالش را طلاق دهد و پیش از گذشتن دوازده ماه هلالی بمیرد، زن با سه شرط از او ارث می برد: اول: آن كه در این مدت شوهر دیگر نكرده باشد. دوم: به واسطه بی میلی به شوهر مالی به او نداده باشد كه به طلاق دادن راضی شود. بلكه اگر چیزی هم به شوهر ندهد ولی طلاق به تقاضای زن باشد، باز هم ارث بردنش اشكال دارد. سوّم: شوهر در مرضی كه در آن مرض زن را طلاق داده، به واسطه آن مرض یا به جهت دیگری بمیرد، پس اگر از آن مرض خوب شود و به جهت دیگری از دنیا برود، زن از او ارث نمی برد.
مسأله 2940 ـ لباسی كه مرد برای پوشیدن زن خود گرفته اگر چه زن آن را پوشیده باشد، بعد از مردن شوهر، جزء مال شوهر است، مگر این كه آن را به زن بخشیده باشد.
مسائل متفرقه ارث
مسأله 2941 ـ قرآن و انگشتر و شمشیر میت و لباسی را كه پوشیده یا برای پوشیدن گرفته و دوخته است اگر چه نپوشیده باشد مال پسر بزرگتر است و اگر میت از این چهار چیز بیشتر از یكی دارد، مثلا دو قرآن یا دو انگشتر دارد چنانچه مورد استعمال است یا برای استعمال مهیّا شده مال پسر بزرگتر است.
مسأله 2942 ـ اگر پسر بزرگ میت بیش از یكی باشد مثلا از دو زن او در یك وقت دو پسر به دنیا آمده باشد، باید لباس و قرآن و انگشتر و شمشیر میت را به طور مساوی بین خودشان قسمت كنند.
مسأله 2943 ـ اگر میت قرض داشته باشد، چنانچه قرضش به اندازه مال اویا زیادتر باشد، باید چهار چیزی هم كه مال پسر بزرگتر است و در مسأله پیش گفته شد، به قرض او بدهند و اگر قرضش كمتر از مال او باشد بنابر احتیاط واجب باید از آن چهار چیزی هم كه به پسر بزرگتر می رسد به نسبت به قرض او بدهند. مثلا اگر همه دارائی او شصت تومان است و به مقدار بیست تومان آن از چیزهائی است كه مال پسر بزرگتر است و سی تومان هم قرض دارد بنابر احتیاط واجب پسر بزرگ باید به مقدار ده تومان از آن چهار چیز را بابت قرض میت بدهد.
[505]
مسأله 2944 ـ مسلمان از كافر ارث می برد ولی كافر اگر چه پدر یا پسر میت باشد از او ارث نمی برد.
مسأله 2945 ـ اگر كسی یكی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بكشد، از او ارث نمی برد ولی اگر از روی خطا باشد مثل آنكه سنگ به هوا بیندازد و اتفاقاً به یكی از خویشان او بخورد و او را بكشد از او ارث می برد ولی از دیه قتل ارث نمی برد.
مسأله 2946 ـ هر گاه بخواهند ارث را تقسیم كنند در صورتی كه میت بچّه ای داشته باشد كه در شكم مادر است و در طبقه او وارث دیگری هم مانند اولاد و پدر و مادر باشد، برای بچه ای كه در شكم است كه اگر زنده به دنیا بیاید ارث می برد، سهم دو پسر را كنار می گذارند. ولی اگر احتمال بدهند بیشتر است مثلا احتمال بدهند كه زن سه قلو حامله باشد، سهم سه پسر را كنار می گذارند، و چنانچه مثلا یك پسر یا یك دختر به دنیا آمد، زیادی را ورثه بین خودشان تقسیم می كنند.
اوّل: پدر و مادر و اولاد میّت می باشند و با نبودن اولاد، اولاد آنها (نوه میت) هر چه پائین روند هر كدام آنان كه به میّت نزدیكتر است ارث می برد و تا یك نفر از این دسته هست دسته دوّم ارث نمی برند.
دوّم: جدّ یعنی پدر بزرگ و پدر او هر چه بالا رود و جدّه یعنی مادر بزرگ و مادر او هر چه بالا رود پدری باشند یا مادری و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ایشان هر كدام آنان كه به میّت نزدیكتر است ارث می برد و تا یك نفر از این دسته هست دسته سوّم ارث نمی برند.
سوّم: عمو و عمه و دائی و خاله هر چه بالا رود و اولاد آنان هر چه پائین روند و تا یك نفر از عموها و عمه ها و دائی ها و خاله های میّت زنده اند، اولاد آنان ارث نمی برند.
مسأله 2890 ـ زن و شوهر به تفصیلی كه بعداً گفته می شود از یكدیگر ارث می برند.
ارث دسته اوّل
مسأله 2891 ـ اگر وارث میت فقط یك نفر از دسته اول باشد مثلا پدر یا مادر یا
[496]
یك پسر یا یك دختر باشد، همه مال میت به او می رسد و اگر چند پسر یا چند دختر باشند، همه مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود، و اگر یك پسر و یك دختر باشد مال را سه قسمت می كنند، دو قسمت را پسر و یك قسمت را دختر می برد و اگر چند پسر و چند دختر باشد، مال را طوری قسمت می كنند كه هر پسر دو برابر دختر ارث ببرد.
مسأله 2892 ـ اگر وارث میت فقط پدر و مادر او باشند، مال سه قسمت می شود، دو قسمت آن را پدر و یك قسمت را مادر می برد ولی اگر میت دو برادر، یا چهار خواهر، یا یك برادر و دو خواهر داشته باشد كه همه آنان پدری باشند یعنی پدر آنان با پدر میت یكی باشد، خواه مادرشان هم با مادر میت یكی باشد یا نه، اگر چه تا میت پدر و مادر دارد این ها ارث نمی برند، امّا به واسطه بودن اینها مادر شش یك مال را می برد و بقیّه را به پدر می دهند.
مسأله 2893 ـ اگر وارث فقط پدر و مادر و یك دختر باشند، چنانچه میت دو برادر یا چهار خواهر یا یك برادر و دو خواهر پدری نداشته باشد، مال را پنج قسمت می كنند. پدر و مادر، هر كدام یك قسمت و دختر سه قسمت آن را می برد و اگر دو برادر یا چهار خواهر یا یك برادر و دو خواهر پدری داشته باشد، مال را شش قسمت می كنند، پدر و مادر، هر كدام یك قسمت و دختر سه قسمت می برد و یك قسمت باقیمانده را چهار قسمت می كنند، یك قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر می دهند، مثلا اگر مال میّت را 24 قسمت كنند 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر می دهند.
مسأله 2894 ـ اگر وارث میت فقط پدر و مادر و یك پسر باشند مال را شش قسمت می كنند، پدر و مادر هر كدام یك قسمت و پسر چهار قسمت آن را می برد و اگر چند پسر یا چند دختر باشند، آن چهار قسمت را به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند و اگر پسر و دختر باشند، آن چهار قسمت را طوری تقسیم می كنند كه هر پسری دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2895 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و یك پسر یا مادر و یك پسر باشند، مال را شش قسمت می كنند. یك قسمت آن را پدر یا مادر و پنج قسمت را پسر می برد.
مسأله 2896 ـ اگر وارث میّت فقط پدر، یا مادر، با پسر و دختر باشد، مال را شش قسمت می كنند، یك قسمت آن را پدر، یا مادر می برد و بقیّه را طوری قسمت
[497]
می كنند كه هر پسری دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2897 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و یك دختر، یا مادر و یك دختر باشد، مال را چهار قسمت می كنند، یك قسمت آن را پدر یا مادر و بقیّه را دختر می برد.
مسأله 2898 ـ اگر وارث میّت فقط پدر و چند دختر یا مادر و چند دختر باشد، مال را پنج قسمت می كنند، یك قسمت را پدر یا مادر می برد و چهار قسمت را دخترها به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند.
مسأله 2899 ـ اگر میّت اولاد نداشته باشد، نوه پسری او اگر چه دختر باشد، سهم پسر میّت را می برد و نوه دختری او اگر چه پسر باشد سهم دختر میّت را می برد مثلا اگر میت یك پسر از دختر خود و یك دختر از پسرش داشته باشد، مال را سه قسمت می كنند، یك قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر می دهند.
ارث دسته دوّم
مسأله 2900 ـ دسته دوّم از كسانی كه به واسطه خویشی ارث می برند جد یعنی پدر بزرگ و جده یعنی مادر بزرگ و برادر و خواهر میت است و اگر برادر و خواهر نداشته باشد، اولادشان ارث می برند.
مسأله 2901 ـ اگر وارث میت فقط یك برادر، یا یك خواهر باشد همه مال به او می رسد و اگر چند برادر پدر و مادری، یا چند خواهر پدر و مادری باشد مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود و اگر برادر و خواهر پدر و مادری با هم باشند، هر برادری دو برابر خواهر ارث می برد، مثلا اگر دو برادر و یك خواهر پدر و مادری دارد، مال را پنج قسمت می كنند، هر یك از برادرها دو قسمت و خواهر یك قسمت آن را می برد.
مسأله 2902 ـ اگر میت برادر و خواهر پدر و مادری دارد، برادر و خواهر پدری كه از مادر با میّت جدا است ارث نمی برند. و اگر برادر و خواهر پدر و مادری ندارد. چنانچه فقط یك خواهر یا یك برادر پدری داشته باشد همه مال به او می رسد و اگر چند برادر یا چند خواهر پدری داشته باشد، مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدری داشته باشد، هر برادری دو برابر خواهر ارث
[498]
می برد.
مسأله 2903 ـ اگر وارث میت فقط یك خواهر یا یك برادر مادری باشد كه از پدر با میت جدا است، همه مال به او می رسد. و اگر چند برادر مادری یا چند خواهر مادری یا چند برادر و خواهر مادری باشند، مال بطور مساوی بین آنان قسمت می شود.
مسأله 2904 ـ اگر میّت برادر و خواهر پدری و مادری و برادر و خواهر پدری و یك برادر یا یك خواهر مادری داشته باشد، برادر و خواهر پدری ارث نمی برند و مال را شش قسمت می كنند، یك قسمت آن را به برادر یا خواهر مادری و بقیّه را به برادر و خواهر پدر و مادری می دهند و هر برادری دو برابر خواهر می برد.
مسأله 2905 ـ اگر میّت برادر و خواهر پدری و مادری و برادر و خواهر پدری و برادر و خواهر مادری داشته باشد، برادر و خواهر پدری ارث نمی برد و مال را سه قسمت می كنند، یك قسمت آن را برادر و خواهر مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند و بقیّه رابه برادر و خواهر پدر و مادری می دهند و هر برادری دو برابر خواهر ارث می برد.
مسأله 2906 ـ اگر وارث میّت فقط برادر و خواهر پدری و یك برادر مادری یا یك خواهر مادری باشد، مال را شش قسمت می كنند، یك قسمت آن را برادر یا خواهر مادری می برد و بقیه را به برادر و خواهر پدری می دهند و هر برادری دو برابر خواهر می برد.
مسأله 2907 ـ اگر وارث میّت فقط برادر و خواهر پدری و چند برادر و خواهر مادری باشد، مال را سه قسمت می كنند یك قسمت آن را برادر و خواهر مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند و بقیه را به برادر و خواهر پدری می دهند و هر برادری دو برابر خواهر می برد.
مسأله 2908 ـ اگر وارث میّت فقط برادر و خواهر و زن او باشد، زن ارث خود را به تفصیلی كه در مبحث (ارث زن و شوهر) گفته می شود می برد و خواهر و برادر به طوری كه در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را می برند. و نیز اگر زنی بمیرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد، شوهر نصف مال را می برد و خواهر و برادر به طوری كه در مسائل پیش گفته شد ارث خود را می برند.
مسأله 2909 ـ اگر میت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان می دهند و سهم برادر زاده و خواهر زاده مادری به طور مساوی بین آنان
[499]
قسمت می شود و از سهمی كه به برادر زاده و خواهر زاده پدری یا پدر و مادری می رسد هر پسری دو برابر دختر ارث می برد.
مسأله 2910 ـ اگر وارث میت فقط یك جد یا یك جده است، چه پدری باشد یا مادری همه مال به او می رسد و با بودن جد میت پدر جد او ارث نمی برد.
مسأله 2911 ـ اگر وارث میت فقط یك جد یا جده پدری باشد، مال سه قسمت می شود. دو قسمت را جدّ و یك قسمت را جده می برد و اگر جد و جده مادری باشد، مال را به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند.
مسأله 2912 ـ اگر وارث میت فقط یك جد یا جده پدری و یك جد یا جده مادری باشد مال سه قسمت می شود دو قسمت را جد یا جده پدری و یك قسمت را جد یا جده مادری می برد.
مسأله 2913 ـ اگر وارث میت فقط زن و جد و جده پدری و جد و جده مادری او باشد زن ارث خود را به تفصیلی كه گفته می شود می برد و یك قسمت از سه قسمت اصل مال را به جد و جده مادری می دهند كه به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند و بقیه را به جد و جده پدری می دهند و جد دو برابر جده می برد و اگر وارث میت شوهر و جد و جده باشد، شوهر نصف مال را می برد و جد و جده به دستوری كه در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را می برند.
ارث دسته سوم
مسأله 2914 ـ دسته سوّم عمو و عمه و دائی و خاله و اولاد آنان هستند كه اگر از طبقه اوّل و دوم كسی نباشد، اینها ارث می برند.
مسأله 2915 ـ اگر وارث میت فقط یك عمو یا یك عمه است، چه پدر و مادری باشد یعنی با میت از یك پدر و مادر باشد، یا پدری باشد یا مادری همه مال به او می رسد و اگر چند عمو یا چند عمّه باشند و همه پدر و مادری، یا همه پدری باشند، مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود و اگر عمو و عمه هر دو باشند و همه پدر و مادری یا همه پدری باشند عمو دو برابر عمه ارث می برد مثلا اگر وارث میت دو عمو و یك عمه باشند، مال را پنج قسمت می كنند، یك قسمت را به عمه می دهند و چهار
[500]
قسمت را عموها به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند.
مسأله 2916 ـ اگر وارث میت فقط چند عموی مادری یا چند عمّه مادری باشد مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود، ولی اگر فقط چند عمو و عمّه مادری داشته باشد بنابر احتیاط واجب باید با هم صلح كنند.
مسأله 2917 ـ اگر وارث میت عمو و عمه باشد و بعضی پدری و بعضی مادری و بعضی پدر و مادری باشند، عمو و عمه پدری ارث نمی برند، پس اگر میت یك عمو یا یك عمه مادری دارد، مال را شش قسمت می كنند، یك قسمت را به عمو یا عمه مادری و بقیه را به عمو وعمه پدری و مادری می دهند و عموی پدر و مادری دو برابر عمه پدر و مادری ارث می برد و اگر هم عمو و هم عمّه مادری دارد مال را سه قسمت می كنند، دو قسمت را به عمو و عمّه پدر و مادری می دهند و عمو دو برابر عمّه می برد و یك قسمت را به عمو و عمّه مادری می دهند و احتیاط واجب آن است كه در تقسیم با یكدیگر صلح كنند.
مسأله 2918 ـ اگر وارث میت فقط یك دائی یا یك خاله باشد، همه مال به او می رسد و اگر هم دائی و هم خاله باشد و همه پدر و مادری، یا پدری، یا مادری باشند، مال به طور مساوی بین آنان قسمت می شود و احتیاط آن است كه در تقسیم با یكدیگر صلح كنند.
مسأله 2919 ـ اگر وارث میت فقط یك دائی، یا یك خاله مادری و دائی و خاله پدر و مادری و دائی و خاله پدری باشد، دائی و خاله پدری ارث نمی برد، و مال را شش قسم می كنند، یك قسمت را به دائی یا خاله مادری و بقیه را به دائی و خاله پدر و مادری می دهند كه به طور مساوی بین خودشان قسمت كنند.
مسأله 2920 ـ اگر وارث میت فقط دائی و خاله پدری و دائی و خاله مادری و دائی و خاله پدر و مادری باشد، دائی و خاله پدری ارث نمی برد و باید مال را سه قسمت كنند، یك قسمت آنرا دائی و خاله مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت نمایند و بقیه را به دائی و خاله پدر و مادری بدهند كه به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند.
مسأله 2921 ـ اگر وارث میت یك دائی و یا یك خاله و یك عمو یا یك عمه باشد مال را سه قسمت می كنند، یك قسمت را دائی یا خاله و بقیه را عمو یا عمه می برد.
[501]
مسأله 2922 ـ اگر وارث میّت یك دائی یا یك خاله و عمو و عمه باشد چنانچه عمو و عمه پدر و مادری یا پدری باشند، مال را سه قسمت می كنند، یك قسمت را دائی یا خاله می برد و از بقیه دو قسمت به عمو و یك قسمت به عمه می دهند، بنابر این اگر مال را نُه قسمت كنند سه قسمت را به دائی یا خاله و چهار قسمت را به عمو و دو قسمت را به عمه می دهند.
مسأله 2923 ـ اگر وارث میت یك دائی یا یك خاله و یك عمو یا یك عمه مادری و عمو و عمه پدری و مادری یا پدری باشد، مال را سه قسمت می كنند، یك قسمت آن را به دائی یا خاله می دهند و دو قسمت باقیمانده را شش قسمت می كنند، یك قسمت را به عمو یا عمه مادری و بقیه را به عمو و عمه پدر و مادری یا پدری می دهند و عمو دو برابر عمه می برد. بنابر این اگر مال را نُه قسمت كنند، سه قسمت را به دائی یا خاله و یك قسمت را به عمو یا عمه مادری و پنج قسمت دیگر را به عمو و عمه پدر و مادری یا پدری می دهند.
مسأله 2924 ـ اگر وارث میت یك دائی یا یك خاله و عمو و عمه مادری و عمو و عمه پدر و مادری یا پدری باشد، مال را به سه قسمت می كنند یك قسمت را دائی یا خاله می برد و دو قسمت باقیمانده را سه سهم می كنند: یك سهم آن را به عمو و عمه مادری می دهند كه بنابر احتیاط واجب با هم مصالحه می كنند و دو سهم دیگر را بین عمو و عمه پدر و مادری یا پدری قسمت می نمایند و عمو دو برابر عمه می برد، بنابر این مال را نُه قسمت كنند، سه قسمت آن، سهم خاله یا دائی و دو قسمت سهم عمو و عمه مادری و چهار قسمت سهم عمو و عمه پدر و مادری یا یدری می باشد.
مسأله 2925 ـ اگر وارث میت چند دائی و چند خاله باشد كه همه پدر و مادری یا پدری یا مادری باشند و عمو و عمه هم داشته باشد، مال سه سهم می شود، دو سهم آن را به دستوری كه در مسأله پیش گفته شد، عمو و عمه بین خودشان قسمت می كنند و یك سهم آن را دائی ها و خاله ها به طور مساوی بین خودشان قسمت می نمایند.
مسأله 2926 ـ اگر وارث میت دائی یا خاله مادری و چند دائی و خاله پدر و
[502]
مادری یا پدری و عمو و عمه باشد، مال سه سهم می شود، دو سهم آن را به دستوری كه سابقاً گفته شد عمو و عمه بین خودشان قسمت می كنند، پس اگر میت یك دائی یا یك خاله مادری دارد، یك سهم دیگر را شش قسمت می كنند، یك قسمت را به دائی یا خاله مادری می دهند و بقیه را به دائی و خاله پدر و مادری یا پدری می دهند و به طور تساوی قسمت می كنند و اگر چند دائی مادری یا چند خاله مادری یا هم دائی مادری و هم خاله مادری دارد آن یك سهم را سه قسمت می كنند، یك قسمت را دائی ها و خاله ها مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت می كنند و بقیه را به دائی و خاله پدر و مادری یا پدری می دهند كه به طور مساوی قسمت كنند.
مسأله 2927 ـ اگر میت عمو و عمه و دائی و خاله نداشته باشد، مقداری كه به عمو و عمه می رسد، به اولاد آنان و مقداری كه به دائی و خاله میرسد، به اولاد آنان داده می شود.
مسأله 2928 ـ اگر وارث میت عمو و عمه و دائی و خاله پدر و عمو و عمه و دائی و خاله مادر او باشند، مال سه سهم می شود، یك سهم آن مال عمو و عمه و دائی و خاله مادر میت است به طور مساوی، ولی احتیاط واجب در عمو و عمه مادری مادر میت آن است كه با هم صلح كنند، و دو سهم دیگر آن را سه قسمت می كنند یك قسمت را دائی و خاله پدر میت به طور مساوی بین خودشان قسمت می نمایند و دو قسمت دیگر آن را به عمو و عمه پدر میت می دهند و عمو دو برابر عمّه می برد.
مسأله 2929 ـ اگر عمو و عمّه و دائی و خاله خود میّت و اولاد آنان و اولاد اولاد آنان نباشند، عمو و عمه و دائی و خاله پدر و مادر میت ارث می برند و اگر اینها نباشند اولادشان ارث می برند و اگر اینها هم نباشند عمو وعمه و دائی و خاله جدّ و جدّه میت و اگر اینها نباشند، اولادشان ارث می برند.
مسأله 2930 ـ اگر میت عموی پدری و پسرعموی پدری و مادری داشته باشد، در صورتی كه وارث دیگری نداشته باشد تمام ارث به پسرعموی پدری و مادری می رسد و عموی پدری ارث نمی برد.
ارث زن و شوهر
مسأله 2931 ـ اگر زنی بمیرد و اولاد نداشته باشد، نصف همه مال او به شوهر او و بقیه به ورثه دیگر می رسد و اگر از آن شوهر یا از شوهر دیگر اولاد داشته باشد، چهار
[503]
یك همه مال را شوهر و بقیّه را ورثه دیگر می برند.
مسأله 2932 ـ اگر مردی بمیرد و اولاد نداشته باشد، چهار یك مال او را زن و بقیه را ورثه دیگر می برند و اگر از آن زن یا از زن دیگر اولاد داشته باشد، هشت یك مال را زن و بقیه را ورثه دیگر می برند، و زن از همه اموال منقول ارث می برد ولی از زمین و قیمت آن ارث نمی برد و نیز از خود هوائی مثل بنا و درخت ارث نمی برد و فقط از قیمت هوائی ارث می برد.
مسأله 2933 ـ اگر زن بخواهد در چیزی كه از آن ارث نمی برد تصرف كند، باید از ورثه دیگر اجازه بگیرد. و نیز ورثه تا سهم زن را نداده اند، نباید در بناء و چیزهایی كه زن از قیمت آنها ارث می برد بدون اجازه او تصرف كنند و چنانچه پیش از دادن سهم زن اینها را بفروشند در صورتی كه زن معامله را اجازه دهد، صحیح و گر نه نسبت به سهم او باطل است.
مسأله 2934 ـ اگر بخواهند بنا و درخت و مانند آن را قیمت نمایند باید حساب كنند كه اگر آنها بدون اجاره در زمین بمانند تا از بین بروند چقدر ارزش دارند و سهم زن را از آن قیمت بدهند.
مسأله 2935 ـ مجرای آب قنات و مانند آن حكم زمین را دارد و آجر و چیزهایی كه در آن به كار رفته است در حكم ساختمان است.
مسأله 2936 ـ اگر میّت بیش از یك زن داشته باشد، چنانچه اولاد نداشته باشد، چهار یك مال، و اگر اولاد داشته باشد، هشت یك مال به شرحی كه گفته شد، به طور مساوی بین زن های دائم او قسمت می شود، اگر چه شوهر با هیچ یك از آنان یا بعض آنان نزدیكی نكرده باشد، ولی اگر در مرضی كه به آن مرض از دنیا رفته زنی را عقد كرده و با او نزدیكی نكرده باشد، آن زن از او ارث نمی برد و حق مهر هم ندارد.
مسأله 2937 ـ اگر زن در حال مرض شوهر كند و به همان مرض بمیرد شوهرش اگر چه با او نزدیكی نكرده باشد، از او ارث می برد.
مسأله 2938 ـ اگر زن را به ترتیبی كه در احكام طلاق گفته شد طلاق رجعی بدهند و در بین عدّه بمیرد، شوهر از او ارث می برد. و نیز اگر شوهر در بین عده زن
[504]
بمیرد، زن از او ارث می برد ولی اگر بعد از گذشتن عدّه رجعی یا در عده طلاق بائن یكی از آنان بمیرد، دیگری از او ارث نمی برد.
مسأله 2939 ـ اگر شوهر در حال مرض عیالش را طلاق دهد و پیش از گذشتن دوازده ماه هلالی بمیرد، زن با سه شرط از او ارث می برد: اول: آن كه در این مدت شوهر دیگر نكرده باشد. دوم: به واسطه بی میلی به شوهر مالی به او نداده باشد كه به طلاق دادن راضی شود. بلكه اگر چیزی هم به شوهر ندهد ولی طلاق به تقاضای زن باشد، باز هم ارث بردنش اشكال دارد. سوّم: شوهر در مرضی كه در آن مرض زن را طلاق داده، به واسطه آن مرض یا به جهت دیگری بمیرد، پس اگر از آن مرض خوب شود و به جهت دیگری از دنیا برود، زن از او ارث نمی برد.
مسأله 2940 ـ لباسی كه مرد برای پوشیدن زن خود گرفته اگر چه زن آن را پوشیده باشد، بعد از مردن شوهر، جزء مال شوهر است، مگر این كه آن را به زن بخشیده باشد.
مسائل متفرقه ارث
مسأله 2941 ـ قرآن و انگشتر و شمشیر میت و لباسی را كه پوشیده یا برای پوشیدن گرفته و دوخته است اگر چه نپوشیده باشد مال پسر بزرگتر است و اگر میت از این چهار چیز بیشتر از یكی دارد، مثلا دو قرآن یا دو انگشتر دارد چنانچه مورد استعمال است یا برای استعمال مهیّا شده مال پسر بزرگتر است.
مسأله 2942 ـ اگر پسر بزرگ میت بیش از یكی باشد مثلا از دو زن او در یك وقت دو پسر به دنیا آمده باشد، باید لباس و قرآن و انگشتر و شمشیر میت را به طور مساوی بین خودشان قسمت كنند.
مسأله 2943 ـ اگر میت قرض داشته باشد، چنانچه قرضش به اندازه مال اویا زیادتر باشد، باید چهار چیزی هم كه مال پسر بزرگتر است و در مسأله پیش گفته شد، به قرض او بدهند و اگر قرضش كمتر از مال او باشد بنابر احتیاط واجب باید از آن چهار چیزی هم كه به پسر بزرگتر می رسد به نسبت به قرض او بدهند. مثلا اگر همه دارائی او شصت تومان است و به مقدار بیست تومان آن از چیزهائی است كه مال پسر بزرگتر است و سی تومان هم قرض دارد بنابر احتیاط واجب پسر بزرگ باید به مقدار ده تومان از آن چهار چیز را بابت قرض میت بدهد.
[505]
مسأله 2944 ـ مسلمان از كافر ارث می برد ولی كافر اگر چه پدر یا پسر میت باشد از او ارث نمی برد.
مسأله 2945 ـ اگر كسی یكی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بكشد، از او ارث نمی برد ولی اگر از روی خطا باشد مثل آنكه سنگ به هوا بیندازد و اتفاقاً به یكی از خویشان او بخورد و او را بكشد از او ارث می برد ولی از دیه قتل ارث نمی برد.
مسأله 2946 ـ هر گاه بخواهند ارث را تقسیم كنند در صورتی كه میت بچّه ای داشته باشد كه در شكم مادر است و در طبقه او وارث دیگری هم مانند اولاد و پدر و مادر باشد، برای بچه ای كه در شكم است كه اگر زنده به دنیا بیاید ارث می برد، سهم دو پسر را كنار می گذارند. ولی اگر احتمال بدهند بیشتر است مثلا احتمال بدهند كه زن سه قلو حامله باشد، سهم سه پسر را كنار می گذارند، و چنانچه مثلا یك پسر یا یك دختر به دنیا آمد، زیادی را ورثه بین خودشان تقسیم می كنند.